- |
-
بازخوانی کارکرد دوسویه قوۀ خیال در سلطه‌ی سایبری بر مبنای علم النفس فلسفی
پذیرفته شده برای ارائه شفاهی ، صفحه 263-280 (18)
اصل مقاله (893.46 K)
نویسندگان
1دانش‌آموخته سطح سه فلسفه اسلامی حوزه علمیه جامعة الزهرا سلام الله علیها (قم) و دانشجوی کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران
2دانش‌آموخته سطح سه فلسفه اسلامی حوزه علمیه جامعة الزهرا سلام الله علیها (قم) و فارغ‌التحصیل دکتری کلام امامیه، دانشگاه قرآن و حدیث، قم
چکیده
در طول تاریخ، کنترل و سلطه بر دیگران دغدغۀ اصلی سلطه‌جویان بوده‌است. دانش سایبرنتیک محصول علم مدرن، با خاستگاه اومانیستی، به معنای کنترل و حاکمیت از طریق جریان اطلاعات است که در انسان با محوریت خیال رقم خورده و بستری نرم و نوین در اعمال سلطه محسوب میشود. قوۀ خیال به تحلیل علم النفس فلسفی دو ساحت سلطه‌پذیر و سلطه‌گریز دارد. از یک سو سلطۀسایبری با تخدیر خیال، ذائقه‌شناسی و ذائقه‌سازی در انسان، فاعلیت عقلانی نفس را زایل ساخته و نفس آدمی را با ایجاد کثرت در ارضای امیال شهوانی تا سر حد تسخیر در جهت اهداف سلطه پیش می‌برد. از سوی دیگر خیال در جنبه سلطه‌گریز خود پلی برای استقرار عقل بوده و در پرتو هدایت تکوینی و تشریعی، با قدرت زیبایی‌شناختی، عامل اصلی عزم، طریقی ضروری در سلوک و سپری در مقابل اعمال سلطۀسایبری به شمار می‌رود. در سلطۀسایبری، نوعی تسخیر باطل ایجاد میشود که به نحو علّی بر انسان مؤثر نبوده و به فاعلیت بالقصد او ضربه‌ای وارد نمی‌سازد؛ بلکه مسیر اختیار را با بازداشتن تمسک به تفکر و تعقل، یک‌طرفه ساخته و در مسیری خلاف مصلحت او سوق می دهد. بر این مبنا روش کنترل در سلطۀسایبری با تعالی انسان در تقابل است. شناخت ساحت دوگانه خیال در سلطۀسایبری، در پیشگیری و دفاع در برابر آسیب‌های نظام سلطه و نیز تنظیم نظامی متعالی مبتنی بر مبانی اسلامی، مؤثر است.
کلیدواژه ها